Balans van vier jaar onderzoek en actie in de transitiepsychiatrie

De ULB-Leerstoel voor transitiepsychiatrie is – dankzij vier jaar van intensief werk in een combinatie van onderzoek en actie – erin geslaagd het maatschappelijke belang van een bijzondere aandacht voor de geestelijke gezondheid van 16- tot 23-jarigen aan te tonen. Het resultaat is een reeks multisectorale aanbevelingen. In de werkzaamheden van de ULB-leerstoel werden de huidige modellen van de kinderpsychiatrie kritisch herbekeken. Dit leidde tot een verbeterd inzicht in de behoeften van jongeren tijdens de periode van hun leven waarin ze het meest kwetsbaar zijn. Er worden concrete denksporen aangereikt om te kunnen omgaan met de onderbreking in de zorg, maar ook om te innoveren en de jongeren een aangepaste begeleiding te bieden rond de leeftijd die een scharnier vormt voor hun toekomst en hun geestelijke gezondheid. 

Vier grote conclusies: flexibiliteit, deling, betrokkenheid en samenwerking

Na deze vier jaar van intens onderzoek en samenwerking heeft de werkgroep van de ULB-leerstoel voor transitiepsychiatrie tijdens het afsluitende colloquium van 1 september een reeks aanbevelingen geformuleerd die de vandaag gangbare sectoren, leeftijden en grenzen in de psychiatrie ruim overstijgen. 

Van essentieel belang voor de jongeren zijn:

1/ een toegankelijke, flexibele, jeugdvriendelijke benadering aanbieden voor jongeren tot 25 jaar;
2/ de ervaringen en expertises van ‘kind/jeugd’-psychiaters en die van hun collega’s met een ‘volwassen’ publiek delen;
3/ de jongeren betrekken in de zorg en de uitwerking van een beleid;
4/ de samenwerking tussen ‘kind/jeugd’- en ‘volwassen’-netwerken veiligstellen.

Onder impuls van de leerstoel zijn meerdere concrete initiatieven ontstaan

De leerstoel heeft dankzij een baanbrekende benadering van onderzoek-actie en het continue vrijgeven van informatie over de hele lijn vier doelstellingen kunnen realiseren :  zo konden de onderzoeksprojecten hand in hand gaan met de ontwikkeling van het onderwijs, de valorisering van kennisdeling maar ook de sociale impact rond het vraagstuk van de psychiatrische transitie. De werkzaamheden van de Leerstoel maakten meer bepaald een verruiming mogelijk van de samenwerkingen op diverse niveaus van de Franse Gemeenschap en de Waals-Brusselse federatie, in de hogescholen en de universiteiten ULG, UCL en UMons, en dit door de lancering van samenwerking in onderzoek, colloquia rond de thematiek, evenals de oprichting van een netwerk van francofone partners voor de transitie. In 2022-2023 werd ook een interuniversitair certificaat gecreëerd met 7 onderwijsmodules in diverse domeinen van geneeskunde, psychologie, maatschappelijk werk enz. Wat kennisdeling aangaat, maakte het team voorts gebruik van een YouTube-kanaal en sociale netwerken bovenop de klassieke wetenschappelijke publicaties en jaarlijkse colloquia om hun resultaten voor te stellen. Deze werden eveneens gevoed en gedeeld in de werkgroepen van de leerstoel. Wat de patiënten aangaat, werd het denkwerk verrijkt, besproken en kritisch bekeken door jongeren die als ‘peer’ hun ervaringsexpertise inbrachten. Deze methode werd verfijnd met het oog op succestrajecten voor de implicatie van lotgenoten.  Sinds 2019, bieden de vier Brusselse locaties specifieke raadplegingen voor 16- tot 24-jarigen om de toegang tot psychiatrische zorg te versterken.

Intersectorale belangstelling voor erkenning en ondersteuning van een jonge risicopopulatie

Federaal minister Frank Vandenbroucke benadrukte dat de politieke wereld eveneens een verantwoordelijkheid draagt om de nodige protocollen te implementeren en voor financiering en opleidingen te zorgen teneinde een beleid te creëren dat de gepaste preventieve en curatieve ondersteuning faciliteert, maar ook om de toegang tot de arbeidsmarkt te vergemakkelijken voor deze risicopopulatie en om meer sensibilisering voor geestelijke gezondheid te ondersteunen. Op institutioneel vlak zijn de actiepunten gericht op de informatiesystemen (een gedeeld digitaal dossier verbetert het opvolgen en correcte delen), het belang van flexibiliteit van instellingen en verzorgend personeel teneinde de structuren beter te kunnen aanpassen aan jongeren in transitieleeftijd (en niet het omgekeerde), met flexibele grenzen maar ook rekening houdend met de bijzondere kenmerken van de patiënten, en tot slot aanmoediging van de betrokkenheid van patiënten en het belang van een preventieve en vroegtijdige aanpak van de geestelijke gezondheid van jongeren. Tijdens dit colloquium werd een interessante waaier van intersectorale initiatieven ten gunste van jongeren voorgesteld. Dit toont aan dat de verandering is ingezet, zowel in het academische onderzoek als op het terrein.

Meer inzetten op preventieve strategieën en vroegtijdige interventie

“Ik dank iedereen die belangstelling heeft getoond en actief heeft meegewerkt om de grenzen van onze kennis inzake geestelijke gezondheid op transitieleeftijd te verleggen: voor hun belangstelling én voor de impact van hun medewerking voor de gezondheid van jongeren. Ik dank in het bijzonder onze patiënten. Hun inbreng was extreem verhelderend voor een hele reeks domeinen”, verduidelijkte prof. Véronique Delvenne. “Er blijven vandaag heel veel uitdagingen op het klinische en op het onderzoeksdomein. Het verheugt ons dat we hebben bijgedragen tot een beter inzicht in de specifieke psychopathologie van jongeren in de transitieleeftijd. De voortzetting van deze samenwerking met het oog op aanpassing en vernieuwing van de zorgmodellen in de geestelijke gezondheid blijft een uitdaging, maar er zijn alvast deuren opengegaan. Nog beter mikken op behoeften van jongeren in de transitieleeftijd, hieraan tegemoetkomen, hen betrekken via co-beslissingsprocessen, investeren in preventie in geestelijke gezondheid, dat betekent investeren in de toekomst van de samenleving”, besloot zij. 

***

Over de transitieleerstoel

De werkgroep werd in 2019 opgericht met een financiering van 600.000 euro voor drie jaar dankzij de Koning Boudewijnstichting, het Fonds Julie Renson en het Koningin Fabiolafonds. Het betrof een partnerschap tussen de kinderpsychiatrie en de psychiatrie voor volwassenen vanuit vier partnerinstellingen: HUDERF (prof. Véronique Delvenne), UVC Brugmann (prof. Charles Kornreich), Erasmeziekenhuis (prof. Marie Delhaye) en SSM-ULB (prof. Hélène Nicolis). Het project werd actief gedragen door een team van onderzoekers uit de (kinder)psychiatrie: dr. Simone Marchini, dr. Joana Reis, dr. Anthony De Leeuw, dr. Anaïs Mungo, dr. Betul Tedik, dr. Thimoty Hennebicq, dr. Samy Koslowitz, dr. Marie Poncelet en Ella Ben Shaool.

Raadpleeg het programma en alle uiteenzettingen van de studiedag rond de besluiten van de ULB-leerstoel voor transitiepsychiatrie, georganiseerd op 1 september 2023: YouTube-kanaal: Transition_psy ULB - YouTube, Facebook: (2) Facebook, LinkedIn: https://www.linkedin.com/company/chaire-de-psychiatrie-de-transition